NHỮNG KIẾN THỨC CƠ BẢN VỀ HỘP SỐ VÔ CẤP CVT TRÊN Ô TÔ.

CÙNG TÌM HIỂU VỀ HỘP SỐ CVT TRÊN Ô TÔ

I. Hộp số CVT là gì?

• Trước tiên, hãy tìm hiểu rõ thực chất hộp số CVT là gì. Về cơ bản, hộp số CVT là từ viết tắt của “Continuously Variable Transmission”, có nghĩa là hộp số biến thiên vô cấp. Ngày nay, có rất nhiều hãng xe đã áp dụng hệ thống hộp số tự động vô cấp vào những mẫu xe ô tô mới, chủ yếu là các dòng xe cỡ nhỏ giá rẻ.
• Hộp số CVT là một loại hộp số có thể thay đổi tỷ số truyền liên tục mà không phân theo từng cấp số. Loại hộp số này tạo nên các tỷ số truyền bằng dây đai và 2 hệ Pulley (Pulley thứ cấp và Pulley sơ cấp), không phải bằng các bánh răng như các loại hộp số ô tô khác. 
• Pulley là hệ thống 2 ròng rọc được kết nối với nhau bằng dây Curoa, ròng rọc trượt ra vào làm thay đổi độ cao của đầu dây, tạo ra sự biến thiên cho bán kính quay. Bán kính quay của hệ Pulley thay đổi dẫn đến các tỷ số truyền khác nhau, từ đó tạo ra các cấp số phù hợp với tốc độ vòng tua máy của động cơ.
• Hộp số tự động vô cấp (CVT) và có cấp (AT) đều là hộp số tự động được điều khiển bằng hệ thống thuỷ lực. Tuy nhiên, hộp số vô cấp khác hộp số có cấp ở đặc điểm: một loại không có các cấp số, một loại được phân chia nhiều cấp số như 1, 2, 3, 4… giống hộp số sàn.

II. Cấu tạo và nguyên lý hoạt động của hộp số CVT

• Loại hộp số này có 3 bộ phận tương tự như các loại hộp số khác gồm: một hệ thống puli (ròng rọc) gồm puli đầu vào gắn với trục quay của động cơ, puli đầu ra dẫn đến bánh xe và dây đai truyền bằng cao su hoặc kim loại có công suất cao. Điểm đặc biệt của hộp số CVT là không có các cấp số nên hoạt động của nó đơn giản hơn các loại hộp số khác có cả một hệ thống “bánh răng, phanh, ly hợp” rất nhiều.
• Theo nghiên cứu, hộp số CVT có bộ vi xử lý và các cảm biến với chức năng theo dõi và điều khiển nhưng 3 nhân tố chính trên vẫn là yếu tố quan trọng để hộp số vận hành được. 
• Cụ thể, cả hai puli đầu vào/ra đều được tạo thành bởi hai khối hình nón nghiêng 20 độ, đặt đối diện nhau. Bên trong rãnh giữa hai khối hình nón này có một dây đai chạy và khoảng cách giữa chúng có thể được thay đổi.
• Khi hai hình khối tách xa nhau, dây đai ngập sâu vào trong rãnh và bán kính của dây đai quấn quanh puli sẽ giảm đi. Ngược lại, khi chúng ở gần nhau thì bán kính dây đai sẽ tăng lên. Để tạo ra lực cần thiết thay đổi khoảng cách giữa hai khối hình nón, CVT có thể sử dụng áp suất thuỷ lực hoặc lò xo.
• Hệ puli và dây đai có đường kính thay đổi thường bắt cặp đi với nhau. Đối với puli đầu vào (còn được gọi là puli chủ động) được nối với trục quay của động cơ, tiếp nhận năng lượng trực tiếp từ động cơ đưa vào hộp số. Còn puli đầu ra (còn được gọi là puli bị động) được nối với puli đầu vào và truyền mô-men xoắn đến trục truyền động dẫn đến bánh xe.
• Khoảng cách giữa trục puli với điểm quấn của dây đai được gọi là bán kính quay và từ tỷ số bán kính quay của puli chủ động và bán kính quay của puli bị động sẽ xác lập ra “số” của hộp số. Khi bán kính của hệ puli thay đổi giúp cho tỷ số truyền được thay đổi một cách liên tục. Chính vì thế mà hộp số CVT không có hộp số cố định và nó có thể chạy ở bất cứ thời điểm nào hay bất cứ loại động cơ và tốc độ nào của xe.

III. Đánh giá hộp số vô cấp CVT
Hộp số vô cấp CVT là sự lựa chọn cho nhiều chủ xe bởi nhiều ưu điểm nổi bật: 

Ưu điểm:

• Vận hành mượt mà, êm ái, loại bỏ hiện tượng giật cục khi sang số nhờ dải tỷ số truyền biến thiên liên tục.
• Giảm độ ồn của động cơ, giúp người lái bớt căng thẳng khi lái xe, đảm bảo không gian yên tĩnh khi xe chạy trên đường.
• Có khả năng tiết kiệm nhiên liệu và giảm lượng khí thải ra môi trường hiệu quả hơn, nhờ động cơ luôn hoạt động ở tốc độ vòng quay tối ưu.
•  Thích ứng tốt với sự thay đổi trạng thái của xe (Ví dụ: tăng, giảm ga và vận tốc) nên không gặp tình trạng “đuối số”  khi xe giảm tốc, đặc biệt là lúc lên dốc.
•  Khả năng tăng tốc nhanh và giảm thất thoát lực tốt hơn so với hộp số tự động thông thường.
•  Cấu trúc gọn nhẹ và nguyên lý hoạt động đơn giản, ít gặp lỗi trong quá trình sử dụng.
•  Chi phí sản xuất không cao, giúp giảm giá thành sản phẩm.
•  Tiết kiệm chi phí sửa chữa và bảo dưỡng.

Bên cạnh những ưu điểm nổi trội, chủ xe cũng nên cân nhắc đến một số nhược điểm của hộp số tự động vô cấp có thể làm ảnh hưởng đến hiệu năng vận hành của chiếc xe. Cụ thể như sau:

•  Hộp số CVT không chịu được các động cơ có công suất và mô-men xoắn cao.
• So với các loại hộp số truyền thống, hộp số tự động vô cấp CVT không mang lại cảm giác chuyển số rõ rệt đậm chất thể thao. 
•  Khi truyền công suất lớn, có thể sinh ra hiện tượng trượt đai trên hộp số.
• Tỷ số truyền biến thiên vô cấp khá chậm nên khả năng tăng tốc của xe có phần kém hơn so với các hộp số thông thường, điển hình là hộp số ly hợp kép DCT.
• Trong quá trình sử dụng, nếu không cẩn thận cũng có thể khiến dây đai hộp số CVT bị trượt ra hoặc kéo giãn, làm ảnh hưởng đến tuổi thọ của dây đai và giảm hiệu suất vận hành.
• Như vậy, khi lựa chọn sử dụng hộp số CVT hay các loại hộp số tự động thông thường, chủ xe nên cân nhắc cả ưu và nhược điểm để không làm ảnh hưởng đến hiệu suất của xe và cảm giác khi cầm lái.

IV. So sánh hộp số CVT với hộp số MT:

• Hộp số MT (còn được gọi là số sàn hoặc số tay), tức là người lái phải độc lập hoàn toàn việc sang số sao cho phù hợp nhất, đồng thời kết hợp linh hoạt với chân côn để xe hoạt động được trơn tru. Vì thế:
• Xe sử dụng hộp số sàn giúp tài xế có cảm giác lái xe chuyên nghiệp hơn trong khi hộp số CVT thì không.
• Xe số sàn yêu cầu người lái tập trung nhấp nhả côn, sang số cho phù hợp, khiến lái xe cảm thấy mỏi chân, đặc biệt là khi phải lái xe trong thành phố đông đúc, dừng chờ nhiều đèn đỏ. Ngược lại người lái xe sử dụng hộp số CVT sẽ cảm thấy rất nhàn.

V. So sánh hộp số CVT với hộp số AT:

• Hộp số AT (còn được gọi là số tự động), loại hộp số này sẽ đảm nhiệm mọi thao tác sang số (tức sang số tự động) phù hợp với điều kiện vận hành của xe. Trong AT đã bao gồm hộp số CVT và loại hộp số khác gọi là DCT (hộp số tự động ly hợp kép). Hộp số DCT cũng giúp người lái “thoát” khỏi pê-đan côn ly hợp khi chuyển số.
• Tuy hộp số CVT không bị cảm giác giật cục khi sang số nhưng lại có khả năng tăng tốc không bốc bằng hộp số có cấp như AT.

VI. Hộp số CVT có bền không?

• Mặc dù là một loại trang bị đã quá “thân quen” trên thị trường, nhưng vẫn còn nhiều người không biết liệu hộp số CVT có bền không. Hộp số tự động vô cấp CVT không hề có các cấp số, cho khả năng chuyển số mượt mà và ổn định, đồng thời giảm hao hụt công suất từ động cơ, đảm bảo hiệu năng đốt cháy nhiên liệu. Do đó, giúp tiết kiệm nhiên liệu hiệu quả.
• Nhờ có thiết kế và nguyên lý hoạt động đơn giản nên trong quá trình sử dụng rất ít khi hộp số CVT gặp trục trặc về mặt kỹ thuật. Dù có hỏng hóc thì chi phí sửa chữa cũng không cao do cấu tạo đơn giản.
• Thậm chí, nếu được chăm sóc cẩn thận, tuổi thọ của hộp số CVT sẽ có thể kéo ít nhất là 5 năm.
• Với những phân tích cụ thể kể trên, chúng ta đã có câu trả lời cho câu hỏi hộp số CVT là gì. Nếu bạn là một người ưa chuộng cảm giác lái xe êm ái, nhẹ nhàng, chú trọng vào việc tiết kiệm nhiên liệu, chi phí và độ bền, thì hộp số tự động vô cấp chính là lựa chọn phù hợp. Nếu không, bạn nên lựa chọn hộp số sàn truyền thống để đáp ứng nhu cầu đi lại của mình.

VII. Cách lái xe ô tô CVT hiệu quả

• Cách sử dụng hộp số CVT có nhiều điểm tương đồng so với hộp số tự động truyền thống. Tuy nhiên, do không có bánh răng nên hộp số CVT không có chế độ chuyển số tay mà thay vào đó nó sử dụng lẫy chuyển số.
• Trong những trường hợp như vậy, nhà sản xuất ô tô có thể trang bị cho CVT với các chế độ S và L. S viết tắt của từ Sport là chế độ lái thể thao, L viết tắt của từ Low chế độ lái thấp chuyên dùng đi off-road, đi đường dốc. 

Dưới đây là hướng dẫn lái xe ô tô sử dụng hộp số CVT hiệu quả và tiết kiệm nhiên liệu: 

Giữ chân ga ổn định

• Đầu tiên, tài xế cần giữ đều chân ga để bướm ga điều tiết một lượng ổn định, điều này sẽ tối đa hóa khả năng tiết kiệm nhiên liệu và không gây căng thẳng cho động cơ. 
• Nếu đầu vào ga không đều, hay tăng hoặc giảm tốc đột ngột không chỉ làm giảm hiệu suất mà còn làm tăng độ giật khi chuyển số hoặc khi tiến và lùi. Thao tác giữ đều chân ga sẽ đảm bảo cho động cơ hoạt động êm ái và giúp cho chiếc xe di chuyện một mượt mà. 

Không gác chân lên bàn đạp chân phanh 

• Về cơ bản, xe số tự động không có bàn đạp ly hợp vì vậy chân trái hoàn toàn được nghỉ ngơi. Tuy nhiên, nhiều người do chưa quen lái xe số tự động nên vẫn đặt chân trái lên chân phanh. Đây là thói quen thường gặp phải khi chuyển từ xe số sàn lên xe số tự động
• Điều này không chỉ tạo sức ép lên động cơ mà còn làm má phanh bị mòn nhanh. Vì vậy, để tăng hiệu suất của động cơ, người lái tránh phanh gấp và sử dụng phanh một cách cẩn trọng. 
• Theo kinh nghiệm lái xe, khi muốn tăng tốc trên xe dùng hộp số CVT, tài xế nên giữ chân ga ở dài vòng tua máy phù hợp để xe từ từ vượt qua. Trong trường hợp không đạt được dải vòng tua phù hợp, hộp số CVT tự động điều chỉnh lại tỷ số truyền phù hợp để tăng tốc, nhưng điều này đồng nghĩa việc xe sẽ đốt nhiều nhiên liệu hơn. 

Đừng đèn đỏ nên chuyển từ D về N

• Nếu xe đang chạy thì bạn không nên chuyển số từ D sang N vì sẽ làm ngắt bơm dầu thủy lực làm mát cho động cơ và gây ra những áp lực không cần thiết lên hộp số. Tuy nhiên, khi dừng đèn đỏ trong khoảng thời gian dài, tài xế chuyển xe về N và kéo phanh tay. 
• Chuyển xe về số N sẽ giúp động cơ sẽ dừng tải, giúp xe không bị tiêu tốn nhiên liệu và người điều khiển phương tiện không bị mỏi chân. Nhược điểm là người lái sẽ phải thực hiện nhiều thao tác hơn.

Không thốc ga đột ngột

• Tài xế nên biết hiệu suất của động cơ và hiệu suất của nhiên liệu không đi đôi với nhau. Vì vậy, nếu tài xế thốc chân ga liên tục sẽ chỉ làm động cơ đốt nhiều nhiên liệu hơn mức cần thiết. 
• Do sử dụng các dây puly thay các bánh răng truyền thống nên nó sẽ kéo theo một số khuyết điểm mang tính cố hữu. Khi động cơ quay động độ nhanh, hộp số rất dễ bị quá tải, do vậy khi chuyển số ở tốc độ cao thường bị “giật” kèm theo tiếng ồn lớn.
• Đây là một đặc điểm cố hữu của tất cả các hộp số CVT. Hộp số này phải mất một khoảng trễ nhất định để xe đạt được tốc độ mong muốn. 
• Vì vậy, khi di chuyển trong đường nội đô, các tài xế muốn tiết kiệm nhiên liệu thì hãy giữ đều chân ga, tránh việc thốc ga đột ngột kể cả khi bắt đầu khởi động hay tăng tốc.

Tăng tốc từ từ

• Không giống như hộp số sàn tự động (ATM) thường phản ứng chậm với đầu vào của bướm ga. Hộp số CVT vốn dĩ không quá chậm chạp. Tuy nhiên, chúng được thiết kế để giảm mức tiêu thụ nhiên liệu và mang lại trải nghiệm lái mượt mà rất phù hợp cho các dòng xe đô thị cỡ nhỏ.